NOVEMBAR 1883. GODINE JE BIO NAJTRAGIČNIJI MESEC U ISTORIJI ZAJEČARA. NAZVAN JE „MESECOM SMRTI“. PREKI SUD JE IZRICAO SMRTNE KAZNE, KOJE SU VEĆ SUTRADAN IZVRŠAVANE NA KRALJEVICI.
Na današnji dan, 3. novembra 1940. godine, na 57. godišnjicu Timočke bune otkriven je spomenik njenim učesnicima u podnožju Kraljevice iznad Zaječara.
Narod misli da je figura snažnog seljaka na stratištu sa okovanim nogama i slobodnim rukama kojima razdrljuje pocepanu košulju na grudima – Ljuba Didić. Zato se i danas kaže za mesto na kome se nalazi pomenuti spomenik „kod spomenika Ljube Didića“.
Otkrivanju spomenika prisutvovao je predsednik vlade Dragiša Cvetković. Kako se očekivalo da narod organizuje demonstracije otkrivanje spomenika proteklo je uz neviđene mere obezbeđenja angažovanjem velikog broja žandarma i policajaca. Ipak, to nije moglo da spreči da po neko od prisutnih učesnika otvaranju spomenika ne uzvikne neku od antidržavnih parola.
Kada je reč o pomenutom spomeniku i Ljubi Didiću on je bio jedan od vođa ustanika u Timočkoj buni koja je izbila u krivovirskom kraju posle pokušaja Kralja Milana da razoruža seljake. Timočka buna je ubrzo bila u krvi ugušena. A spomenik radi podsećanja na pobunjenike i njihovu borbu protiv ugnjetavanja i nepravde uradio je Antun Augustinčić, poznati vajar.
Neposredni povod bune je bio oduzimanje oružja od naroda jer je reformom vojske kralj Milan ukunuo takozvanu narodnu vojsku i uveo stajaću odnosno regularnu vojsku koja bi mu bila odana.
Istovremeno pre bune su održani izbori za narodnu skupštinu u kojoj su radikali osvojili veliku većinu i samim tim ostvarili pravo na vladu.
Kako to nije odgovaralo kralju Milanu zbog netrpeljivosti prema Nikoli Pašiću i samim radikalima, kralj pravi presedan i vladu poverava Nikoli Hristiću koji postaje i premijer i ministar unutrašnjih poslova. Kadar već proveren od strane dinastije Obrenović kao čovek veran dinastiji i diktaturi.
Vođe pobune bili su lokalni radikalski prvaci, u boljevačkom srezu pop Marinko Ivković, Dobrosav Petrović i pop Milija Petrović, u sokobanjskom srezu Ljuba Didić, a u Knjaževcu Aca Stojanović, Gavra Aničić i drugi.
Novembar 1883. godine je bio najtragičniji mesec u istoriji Zaječara. Nazvan je „mesecom smrti“. Preki sud je izricao smrtne kazne, koje su već sutradan izvršavane na Kraljevici. Preki sud je u Zaječaru osudio 825 učesnika bune. Sedamdesetoro uhapšenih je oslobodjeno, dok su ostali osudjeni na robiju, zatočenje i zatvor.
Osudjenici na smrt, njih 94, krenuli su vezani teškim lancima od zatvora koji se nalazio iza Osnovnog suda, potom prošli skverom, zatim ulicom Nikole Pašića, pored tadašnje Gimnazije (škole Ljuba Nešić), zatim pored cvrkve, a potom ulicom koja od crkve vodi do Kraljevice, kasnije nazvanom Ulica Timočke bune.
Ulica Timočke bune danas
Na Kraljevici, na mestu gde su streljani, 57 godina kasnije, na današnji dan podignut je spomenik.
