U Zaječaru predstavljena priča o Kotlujevcu, njegovom nastanku i nestajanju

U čitalištu Matične biblioteke „Svetozar Marković“ u Zaječaru sinoć je predavanje za koje se tražilo mesto više, održao dr Miodrag Velojić, koji je Zaječaracima prezentovao priču o naselju Kotlujevac, o njegovom nastanku i nestanku u procesu industrijalizacije Srbije, priču o naselju u kome se lepo živelo u prvoj polovini 20. veka, i mesta odakle se uglavnom krenulo dalje u svet. Po zvaničnim podacima popisa stanovništva u gradu Zaječaru je 2011. godine živelo 38.165 stanovnika, dok je u istom periodu u Kotlujevcu živelo 19.600.

„Godinama sakupljamo podatke, taloži se tako u tišini, pa smo rešili da izvučemo dalje to i da ljude upoznamo sa onim naseljima u kojima su živeli toliko godina“, otkriva za Magnum radio dr. Miodrag Velojić, geograf, koji je tokom ovog predavanja, baveći se razvojem naselja na levoj obali reke Crni Timok, pošao od njegovih prirodnih i društvenih karakteristika i preko rezultata drugih nauka i sagledavanja činjeničnog stanja došao do određenih zaključaka.

„Interesantno je da se u turskim spisima Kotlujevac pominje pre Zaječara, a već 1560. godine i Kotlujevac i Zaječar se pominju sa približno istim brojem kuća i sa približno istim prihodom koji su stanovnici tih naselja davali turskim starešinama“, navodi Velojić i dodaje da su i na njega samog, kao i na sve koji su prisustvovali sinoćnjem predavanju, najveći utisak ostavili upravo industrijski objekti koji su na teritoriji današnjeg naselja postojali.

„Mnogi ne znaju da je tu bila vodenica, ali i valjavica, ciglana i ostalo, znaju samo njive i bašte, pa nisu samo njive i bašte davale takve prihode trgovcima i veleposednicima iz Zaječara. Ove jaruge koje postoje, koje odvodnjavaju vodu sa tih površina su postojale još u tursko vreme i evo do dana današnjeg imaju istu funkciju i još uvek postoje“, iznosi Velojić zanimljive detalje i dodaje:

„Veleposednici su u to vreme bili potomci starijih porodica, Cvetka Miladinovića i Lalovića iz Zaječara, posebno Nikole i Vanje Lalovića. Vanja Lalović je bio vezan za Zaječar, za jaz, a Nikola je npr. kroz Kotlujevac prokopao jarugu koja je išla duž čitave sadašnje Kozaračke ulice, pa do dela gde se sada nalazi OMW pumpa, do motela „Beba“ i Osnovne škole „Hajduk Veljko“, zatim dolazila do Sportskog centra „Kablovi“ i sadašnje „Viene“ i išla paralelno sa ulicom Crvene armije do drvenog mosta na Popovoj plaži. Kako su se sve migracije kretale od juga ka severu, tako su se i potomci tih starih familija i porodica iseljavali ka severu, pre svega ka većim gradovima, a svoje parcele, svoja imanja na teritoriji Zaječara i Kotlujevca prodavali drugim doseljenicima, prvo Velikoizvorcima, a kasnije i Piroćancima iz naselja bivše opštine Kalne, Staroplanincima, doseljenicima iz okoline Babušnice i oni su na tim njivama pravili svoja nova staništa, podizali kuće ali su bili i u zaječarskoj industriji. Kada je nakon raspada Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije, industrija nestala, kada su fabrike prodate, mnogi su ostali bez posla a oni koji nisu stekli penziju morali su da odu iz Zaječara, da svoju kuću i imovinu prodaju drugim vlasnicima i da tako polako Kotlujevac ostaje i bez stanovnika i bez svoje istorije“.

I poreklo naziva ovog zaječarskog naselja je priča za sebe, objašnjava Velojić. Naime, po Slavoljubu Gacoviću naziv Kotlujevac potiče od latinske reči catillus, što u prevodu znači posuda za vodu, zdelica, plitka i široka činijica. Sa druge strane, po mišljenu Pavla Skoka, naziv Kotlujevac je pozajmljen iz balkasnkog latiniteta, odkale su ga Sloveni pozajmili u petom veku i „kotlu“ dodali nastavak „uj“ + „ev“ + „ac“. Ovaj naziv se može poistovetiti i sa nazivom „zlokućan“ što se može prevesti kao „onaj ko potiče iz porodice koja nema ugleda, o kojoj vlada loše mišljenje.

Na sinoćnoj prezentaciji rodile su se i neke nove ideje. Mnogi stanovnici ovog naselja i ljudi koji se bave istraživanjem istorije Zaječara i okoline su dali sugestije da sve što je prezentovano na temu „Kako je nastao Kotlujevac“ bude stavljeno na papir i da ostane trajno zabeleženo za mlade generacije i sve one koje interesuje ovakva istorija jednog naselja u Srbiji.